İNSAN VE YURTTAŞ HAKLARI BİLDİRGESİ

" İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi" , 1789 Fransız Devrimi sonrasında Fransız meclisi tarafından kabul edilen, 220. yılını bugün dolduran, eşitlik ve özgürlük temelleri üzerine inşa edilen hakları açıklayan bildirgedir.


220 yıl önce yayınlanmasına rağmen ülkemizde ihlal edilmeyen bir madde bulmanın zor olduğu bu demokrasi dersinde yer alan 17 maddenin tamamı şöyledir :

madde 1
insanlar, haklar yönünden özgür ve eşit doğarlar ve böyle yaşarlar. sosyal farklılıklar ancak ortak yarara dayanabilir.

madde 2
her siyasal toplumun amacı, insanın doğal ve zamanaşımı ile kaybedilmeyen haklarını korumaktır. bu haklar; özgürlük, mülkiyet, güvenlik ve baskıya karşı direnmedir.

madde 3
egemenliğin özü esas olarak ulustadır. hiçbir kuruluş, hiçbir kimse açıkça ulustan kaynaklanmayan bir iktidarı kullanamaz.

madde 4
özgürlük, başkasına zarar vermeyecek her şeyi yapabilmektir. böylece her insanın doğal haklarının kullanımı, toplumun diğer üyelerinin aynı haklardan yararlanmalarını sağlayan sınırlarla belirlidir. bu sınırlar ise ancak yasa ile belirlenebilir.

madde 5
yasa ancak toplum için zararlı fiilleri yasaklayabilir. yasanin yasaklamadığı bir şey engellenemez ve hiç kimse yasanin emretmediği bir şeyi yapmaya zorlanamaz.

madde 6
yasa, genel iradenin ifadesidir. tüm yurttaşların, bizzat ya da temsilcileri aracılığı ile yasanın yapılmasına katılma hakları vardır. yasa ister koruyucu, ister cezalandırıcı olsun herkes için aynıdır. tüm yurttaşlar yasa önünde eşit olduklarından, yeteneklerine göre her türlü kamu görevi, rütbe ve mevkiine eşit olarak kabul edilirler, bu konuda yurttaşlar arasında erdem ve yeteneklerinden başka bir ayrım gözetilmez.

madde 7
bir kimse, ancak yasanın belirlediği hallerde ve yasanın öngördüğü şekillere uyularak suçlanabilir, yakalanabilir ve tutuklanabilir. keyfi emirler verilmesini isteyenler, keyfi emirler verenler, bunları uygulayanlar ya da uygulatanlar cezalandırılır. ancak yasaya uygun olarak yakalanan, yasaya uymaya çağrılan her yurttaş anında itaat etmelidir, direnirse suçlu olur.

madde 8
yasa ancak açık ve zorunlu olarak gerekliliği beliren cezaları koymalıdır ve bir kimse ancak suçun işlenmesinden önce kabul ve ilan edilmiş olan ve usullüne göre uygulanan bir yasa gereğince cezalandırılabılır.

madde 9
her insan suçlu olduğuna karar verilinceye kadar masum sayılacağından, tutuklanmasının zorunlu olduğuna karar verildiğinde, yakalanması için zorunlu olmayan her türlü sert davranış yasa tarafindan ağır biçimde cezalandırılmalıdır.

madde 10
hiç kimse inançları nedeniyle, bunlar dini nitelikteki inançlar olsa bile, tedirgin edilmemelidir; meğer ki, bu inançların açıklanması, yasayla kurulan kamu düzenini bozmuş olsun.

madde 11
düşüncelerin ve inançların serbest iletimi insanın en değerli haklarındandır. bu nedenle her yurttaş serbestçe konuşabilir, yazabilir ve yayınlayabilir, ancak bu özgürlüğün yasada belirlenen kötüye kullanılması hallerinden sorumlu olur.

madde 12
insan ve yurttaş haklarının güvenliği bir kamu gücünü gerektirir, bu nedenle bu güç herkesin yararı için kurulmuştur, yoksa bu gücün emanet edildiği kişilerin özel çıkarları için değil.

madde 13
kamu gücünün devamını sağlamak ve idarenin masraflarını karşılamak için herkesin bir vergi vermesi kaçınılmazdır. vergi tüm yurttaşlar arasından olanakları oranında eşit olarak dağıtılır.

madde 14
tüm yurttaşların bizzat ya da temsilcileri araciliği ile verginin gerekliliğini belirlemeye, vergilemeyi serbestçe kabul etmeye, vergi gelirlerinin kullanılmasını gözlemeye ve verginin miktarını, matrahını, tahakkuk biçim ve süresini belirlemeye hakkı vardır.

madde 15
toplumun tüm kamu görevlilerinden, görevleriyle ilgili olarak hesap sormak hakkı vardır.

madde 16
hakların güven altına alınmadığı ve kuvvetler ayrılığının yapılmadığı bir toplumda anayasa yoktur.

madde 17
mülkiyet dokunulmaz ve kutsal bir hak olması nedeniyle, yasa ile belirlenen kamu ihtiyacı açıkça gerekmedikçe ve adil ve peşin bir tazminat ödenmedikçe, kimse bu haktan yoksun bırakılamaz.

İnsan ve yurttaş olmanın anlamını kavrayabildiğimiz bir Türkiye tek dileğimiz. Eşitliğin ve özgürlüğün yıl dönümünde, ülkeyi yönetenlerin insan ve yurttaş olduğumuzun farkına vardıkları günlere efendim..
KUTAY